افغانستان که چند دهه جنگ داخلی و حضور بیگانگان را در کارنامه دارد دیروز بار دیگر کانون تحولات جهانی شد. نشست ژنو با محوریت «کنفرانس ۲۰۲۰ افغانستان» دیروز با میزبانی سوئیس آغاز شد. در نشست ۲۰۲۰ افغانستان، برنامه تعهدات مالی و حمایت سیاسی کشورهای کمککننده برای چهار سال آینده روشن میشود. نشست کشورهای کمککننده برای حمایت مالی از افغانستان هر چهار سال یک بار برگزار میشود. پیشتر این نشستها در سال ۲۰۱۲ نیز در توکیو و در سال ۲۰۱۶ در بروکسل برگزار شد. در نشست بروکسل، کشورهای کمککننده ۱۵.۲ میلیارد دلار برای سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۰ که سالانه ۳.۸ درصد میشود، تعهد دادند. حال این سوال مطرح است که چرا این نشستها هرگز به نتیجه مطلوب نرسیده است چنانکه بر اساس گزارشهای نهادهای بینالمللی افغانستان در بدترین وضعیت امنیتی و اقتصادی به سر میبرد؟ بخشی از بحران جاری در افغانستان ریشه در ساختار درونی این کشور بویژه حاکمیت ساختار قومی و قبیلهای در آن دارد. ساختاری که به انحصار قدرت و عدم تقسیم صحیح قدرت منجر و نارضایتی جریانها و اقوام قومی و مذهبی را به همراه داشته که بر میزان بحرانها دامن زده است. وجود گروههای تروریستی همچون القاعده و داعش و بخشی ا جریانهای طالبان که رویکرد نظامی و جنگ افروزانه دارند بعد دیگر بحران را تشکیل میدهد. گروههایی که البته زاده افغانستان نبوده بلکه هر کدام به بهانهای از سوی بیگانگان ایجاد شدهاند چنانکه به اذعان اسناد، القاعده در دوران حضور ارتش سرخ شوروی با حمایت آمریکا و انگلیس علیه شوروی ایجاد شد. در کنار مباحث داخلی یک اصل مهم مطرح است و آن نقش بازیگران فرامنطقهای است. از سال ۲۰۰۱ نیروهای ائتلاف به سرکردگی آمریکا و ناتو با ادعای مقابله با تروریسم و اهداف ازادی و آینده روشن، اشغال افغانستان را رقم زدند. اکنون ۱۹ سال از آن روزگار میگذرد و افغانستان به هیچ کدام از این ادعاها دست نیافته است. شاید بتوان گفت که افغانستان همچنان قربانی آن جمله بوش است که بعد از حادثه ۱۱ سپتامبر در کنگره آمریکا از جنگ افغانستان با عنوان جنگ صلیبی یاد کرد. نکته قابل توجه آنکه نشستهای بازسازی و یا کمک اقتصادی به افغانستان توسط اشغالگران صرف هزینه های اشغلگران شده است و اقدامی برای رفع مشکلات این کشور صورت نگرفته است. با توجه به این مولفهها می توان گفت که راهکار پایان بحران افغانستان از یک سو بسیج سراسری مردم این کشور برای بازسازی و رفع محرومیتها کشورشان است و از سوی دیگر نشستهای بینالمللی برای خروج اشغالگران باید باشد چرا که تا زمانی که نیروهای بیگانه در این کشور حضور دارند افغانستان هرگز به ثبات و امنیت نخواهد رسید.
نویسنده: قاسم غفوری